چهارشنبه سوری چیست؟ چهارشنبه سوری یکی از جشنهای کهن ایرانی است که در آخرین شب چهارشنبه سال، با مراسمی خاص و پر از شور و هیجان برگزار میشود. این جشن که مانند سیزده بدر ریشه در آیینهای باستانی دارد، به نشانه پاکسازی و استقبال از نوروز، سال نو ایرانیان، برگزار میشود. چهارشنبه سوری با روشن کردن آتش، پریدن از روی آن و انجام مجموعهای از آیینهای سنتی، نمادی از گذر از تاریکی به روشنایی و از زمستان به بهار است. چهارشنبه سوری چندمه؟ در ادامه با مجله گردشگری مستر سفیر همراه باشید تا به این سوال پاسخ دهیم و اطلاعات مفیدی در مورد این سنت زیبا کسب کنید.
تاریخچه و ریشههای چهارشنبه سوری
تاریخچه داستان چهارشنبه سوری چیست؟ ریشههای چهارشنبه سوری به ایران باستان و آیین زرتشتی بازمیگردد. در آن دوران، آتش بهعنوان نماد پاکی و روشنایی مورد احترام بود و ایرانیان باستان بر این باور بودند که آتش، قدرت پاککنندگی دارد و میتواند نیروهای منفی و بدیها را از بین ببرد. این باورها بهتدریج به شکل جشن چهارشنبه سوری درآمد که در شب آخرین چهارشنبه سال برگزار میشود.
در دوران پیش از اسلام، این جشن به نام «شبتور» معروف بود و در آن مردم با روشن کردن آتش و انجام مراسم خاص، به استقبال نوروز میرفتند. پس از ورود اسلام به ایران، این آیین در رسم و رسومات ایرانیان همچنان حفظ شد و با نام جدید «چهارشنبه سوری» بهصورت گستردهتر و با آیینهای مختلف برگزار شد.
مراسم و آیینهای چهارشنبه سوری
فلسفه چهارشنبه سوری شامل مجموعهای از آیینها و مراسم است که هر یک دارای معانی و نمادهای خاص خود هستند. برخی از این آیینها عبارتاند از:
پریدن از روی آتش
یکی از اصلیترین و مشهورترین آیینهای چهارشنبه سوری، پریدن از روی آتش است. مردم در شب چهارشنبه سوری چند آتش کوچک روشن میکنند و به ترتیب از روی آنها میپرند. در هنگام پریدن از روی آتش، این شعر سنتی خوانده میشود: «زردی من از تو، سرخی تو از من». این جمله نمادی از انتقال زردی، بیماری و مشکلات به آتش و دریافت سرخی، سلامتی و شادی از آن است. این آیین نشاندهنده پاکسازی و تازهسازی برای ورود به سال جدید است.

قاشقزنی
قاشقزنی یکی از آداب و رسوم چهارشنبه سوری در ایران باستان است که بیشتر توسط کودکان و نوجوانان انجام میشود. در این آیین، افراد با پوشاندن صورت خود و به دست گرفتن قاشق و کاسه، به درب خانهها میروند و با زدن قاشقها به کاسه، درخواست شیرینی و تنقلات میکنند. این آیین بهنوعی شبیه به «هالووین» در فرهنگ غربی است و نمادی از خوشی و شادی و برکت در سال جدید است.
فالگوشی و گرهگشایی
فالگوشی یکی از رسوم جشن چهارشنبه سوری در ایران باستان است که در آن افراد به نیت شنیدن حرفهای خوب و خوشایند، در گوشهای مخفی میشوند و به صحبتهای رهگذران گوش میدهند. اگر سخنان شنیده شده مثبت و خوشایند باشد، آن را به فال نیک میگیرند و اگر منفی باشد، سعی میکنند آن را با دعا و نیایش برطرف کنند.
گرهگشایی نیز آیینی است که در آن افراد برای گشودن مشکلات و رفع موانع زندگی خود، به نیت باز شدن گرهها، دستمالی را گره میزنند و سپس در داستان چهارشنبه سوری، با کمک آتش یا فردی دیگر، گره را باز میکنند.
آش چهارشنبهسوری
غذای داستان چهارشنبه سوری چیست؟ در برخی مناطق ایران، پختن آش چهارشنبه سوری یکی از رسوم اصلی این جشن است. این آش که از ترکیب سبزیجات، حبوبات و گوشت تهیه میشود، نمادی از برکت و فراوانی در سال جدید است. خانوادهها پس از پختن آش، آن را میان همسایگان و نیازمندان تقسیم میکنند.
کوزه شکنی
کوزه شکنی یکی دیگر از رسوم چهارشنبه سوری بود. مردم کوزههای قدیمی و شکسته را از خانه بیرون میبردند و آنها را میشکستند. این عمل نمادی از دور ریختن بدیها و ناخوشیهای سال گذشته و استقبال از تازگی و پاکی سال نو بود.
آجیل چهارشنبه سوری
آجیل داستان چهارشنبه سوری چیست؟ آجیل چهارشنبه سوری از خوراکیهای ویژه این جشن بود. این آجیل معمولاً از ترکیبی از خشکبار مانند پسته، بادام، فندق، نخودچی، کشمش و انجیر تشکیل میشد. مردم باور داشتند که خوردن این آجیلها در شب چهارشنبه سوری، باعث خوشبختی و شادی در سال جدید خواهد شد.
خانهتکانی و نظافت
خانهتکانی و نظافت یکی دیگر از آداب چهارشنبه سوری بود. مردم خانههای خود را تمیز و مرتب میکردند و وسایل کهنه و غیرضروری را دور میریختند. این عمل نمادی از پاکسازی و آمادگی فضای خانه برای مهمانان و ورود به سال جدید بود.
برافروختن آتش در کوچهها و پشتبامها
برافروختن آتش در کوچهها و پشتبامها نیز از رسوم چهارشنبه سوری بود. مردم با روشن کردن آتش در این مکانها، باور داشتند که انرژی منفی و بدیها را از خانه و محل زندگی خود دور میکنند.
آبپاشی
در برخی مناطق ایران، آبپاشی نیز از رسوم چهارشنبه سوری بود. مردم با پاشیدن آب بر روی یکدیگر، نماد پاکی و طهارت را به نمایش میگذاشتند و آرزوی سلامتی و پاکی برای همدیگر داشتند.
درخواست آرزو
درخواست آرزو نیز از آیینهای چهارشنبه سوری بود. مردم با نگاه کردن به آسمان و روشن کردن شمع یا آتش، آرزوهای خود را بیان میکردند و از خداوند طلب برآورده شدن آنها را میکردند.
اهمیت اجتماعی و فرهنگی چهارشنبه سوری
چهارشنبه سوری نهتنها یک جشن شاد و هیجانانگیز است، بلکه دارای اهمیت اجتماعی و فرهنگی زیادی نیز است. این جشن فرصتی برای گردهمایی خانوادهها و دوستان است و باعث تقویت روابط اجتماعی و خانوادگی میشود. همچنین، چهارشنبه سوری نمادی از هویت ملی و فرهنگی ایرانیان است که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و بهعنوان یکی از مهمترین رسوم ایرانی شناخته میشود.

چهارشنبه سوری در ادبیات و هنر
چهارشنبه سوری در ادبیات و هنر ایران نیز جایگاه ویژهای دارد. بسیاری از شاعران و نویسندگان ایرانی در آثار خود به این جشن اشاره کردهاند و آن را به عنوان نمادی از شادی، نور و پاکی ستودهاند. در شعر حافظ، سعدی و فردوسی نیز به آیینهای چهارشنبهسوری اشاره شده است. همچنین، در هنرهای تجسمی و نقاشیهای ایرانی، تصاویری از آیینهای چهارشنبه سوری به چشم میخورد که نشاندهنده اهمیت این جشن در فرهنگ و هنر ایران است.
چهارشنبه سوری در دوره معاصر
با گذشت زمان، چهارشنبهسوری دچار تغییراتی شده است. در دوره معاصر، این جشن همچنان بهعنوان یکی از مهمترین رسوم ایرانی برگزار میشود، اما برخی تغییرات در شیوه برگزاری آن مشاهده میشود. بهعنوانمثال، استفاده از مواد منفجره و ترقههای پر صدا بهجای آتشهای کوچک سنتی، یکی از این تغییرات است که گاهی منجر به حوادث و آسیبهایی میشود. این تغییرات نگرانیهایی را در مورد حفظ ایمنی و سلامت افراد در چهارشنبهسوری به وجود آورده است. چهارشنبه سوری 1403 کی است؟ روز سهشنبه 28 اسفند ماه این مراسم زیبا در ایران برگزار میشود.
بااینحال، بسیاری از مردم ایران تلاش میکنند که آیینهای سنتی چهارشنبهسوری را با همان شکوه و زیبایی گذشته برگزار کنند و از حوادث ناگوار جلوگیری کنند. همچنین، رسانهها و نهادهای فرهنگی نیز با ترویج آیینهای اصیل و سنتی چهارشنبهسوری، به حفظ و نگهداری این میراثفرهنگی کمک میکنند.
چهارشنبه سوری در مناطق مختلف ایران
چهارشنبهسوری در مناطق مختلف ایران با آیینها و رسوم خاصی برگزار میشود که برخی از آنها به شرح زیر است:
چهارشنبه سوری درتهران
در تهران، چهارشنبهسوری با روشن کردن آتش در حیاط خانهها یا پارکها و پریدن از روی آن برگزار میشود. همچنین، قاشقزنی و فالگوشی نیز از آیینهای رایج در این منطقه است. مردم تهران در این شب به دیدار همسایگان و دوستان میروند و با پذیرایی از یکدیگر، این جشن را گرامی میدارند.
چهارشنبه سوری آذربایجان
در آذربایجان، چهارشنبهسوری با نام «چهارشنبه آخر» شناخته میشود و شامل آیینهایی مانند ریختن گلاب و آب بر روی یکدیگر است که نشانه پاکی و لطافت هدیه دادن است. همچنین، مردم آذربایجان در این شب به نیت دفع چشمزخم و بدیها، آتش روشن میکنند و از روی آن میپرند و تازه عروس و دامادها برای یکدیگر کادو میبرند.
چهارشنبه سوری خراسان
در خراسان، آیین چهارشنبهسوری با نام «چهارشنبهسوری بلندی» شناخته میشود. مردم این منطقه در شب چهارشنبهسوری هفت آتش بزرگ در کوچهها یا کوهها روشن میکنند و از روی آن میپرند. مردم خراسان در این شب به دیدار همسایگان و دوستان میروند و با پذیرایی از یکدیگر، این جشن را گرامی میدارند.
چهارشنبه سوری گیلان
در گیلان، چهارشنبه سوری با نام «چهارشنبه سوری خرگوشی» شناخته میشود. در شب چهارشنبه سوری، مردم رشت معمولاً اسپند، کندر، گلاب و شمع را در خانه آماده میکنند. آنها اسپند و کندر را دود میکنند و شمع را به نیت روشنایی سال جدید روشن میکنند. همچنین آنها گلاب را برای طراوت بهصورت خود میزنند. صبح روز چهارشنبه سوری، مردم رشت خاکسترهای آتش شب قبل را زیر درختان میریزند. آنها معتقدند که این کار باعث بارور شدن درختان سال آینده میشود.

چهارشنبه سوری شیراز
در شیراز، چهارشنبه سوری با آیینهای خاصی برگزار میشود. یکی از این آیینها، روشن کردن آتش در نقاط بلند و بالای تپهها است که به نوعی نمادی از نور و روشنایی برای تمام شهر است. بیشتر مردم شیراز این روز را در کنار آرامگاه شاعران بزرگی همچون سعدی و حافظ میگذرانند.
چهارشنبهسوری یکی از کهنترین جشنهای ایرانی است که با آداب و رسوم متنوعی همراه بوده است. این جشن بهعنوان نمادی از قدمت ایرانیان و آمادهسازی برای سال نو، اهمیت زیادی در فرهنگ ایران باستان داشته و بسیاری از این آیینها همچنان در بین ایرانیان حفظ شده است. با برگزاری چهارشنبهسوری، مردم نهتنها به استقبال نوروز میروند، بلکه با انجام این رسوم، بهنوعی ارادت و احترام خود را به آداب و سنتهای نیاکانشان نشان میدهند.